علت تغییرات درمدیریت و اساسنامه کمیته امداد درمصاحبه با حمیدرضا ترقی | کمیته امداد درست عمل کند، جلوی شعارهای انتخاباتی پوپولیستی گرفته میشود
گفتوگوی مثلث با حمیدرضا ترقی
حمیدرضا ترقی عضو هیاتامنای کمیته امداد امام خمینی(ره) است. او که از جمله چهرههای قدیمی کمیته امداد است میگوید: «اساسنامه را اصلاح کردند تا متناسب با شرایط روز برای فقرزدایی اقدام انجام شود و امداد بتواند در سیاستهای جدید برنامههای توسعه کشور چه برنامه ششم و چه چشمانداز 20 ساله کشور نقش جدیدی را باتوجه به شرایط زمان و مکان ایفا کند. این تغییر اساسنامه در واقع جایگاه جدید امداد را در قواره نظام جدید تأمین اجتماعی کشور تثبیت و برای فعالیت آینده امداد ریلگذاری کرد.» با او در مورد کمیته امداد گفتوگو کردیم.
کمیته امداد امام خمینی(ره) از چه زمانی تشکیل شد و تا قبل از تحویل مسئولیت ریاست آن به آقای فتاح چه اقداماتی را انجام داد؟
کمیته امداد امامخمینی(ره) دومین نهادی بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی تشکیل شد. حضرت امام 23 بهمن 57 فرمان تشكیل کمیته انقلاب را برای حفاظت از انقلاب و پیگیری مسائل امنیتی و انتظامی و 14 اسفند نیز دستور تشکیل كمیته امداد را برای رسیدگی به امور محرومان در سراسر کشور دادند. حضرت امام برای تشکیل کمیته امداد از عناصری استفاده کردند که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی هم در جهت کمک به انقلابیون و حمایت از خانوادههای زندانیان سیاسی دوران قبل از انقلاب فعال بودند و تجربه داشتند. بنابراین انتصاب مرحوم عسگراولادی و مرحوم شفیق در این رابطه حاکی از این مساله بود و در جملهای هم که حضرت امام در انتصاب آنها به کار بردند این بود که «شما که از انقلابیون اول نهضت اسلامی هستید این مسئولیت را به دوش بگیرید.» در واقع حضرت امام یک پیوندی بین انقلابیون اول با کمیته امداد زدند که بر این اساس رهنمودها و هدایتهای بعدی که انجام دادند این بود که این نهاد بتواند از پابرهنگان و سهمداران اصلی انقلاب اسلامی که محرومان هستند حمایت کند و هدف مهم انقلاباسلامی که ایجاد عدالت اجتماعی در جامعه و رفع فقر و محرومیت است را به سهم خود بتواند دنبال کند. امداد چند مرحله را در دوران 36 سال پشتسر گذاشت. در دهه اول انقلاب تلاش عمده این نهاد بر محور شناسایی فقرا در سراسر کشور، گسترش دادن دفاتر کمیته امداد در سطح کشور و دورترین نقاط روستاها با هدف شناسایی جغرافیایی فقر در کشور و رفع نیازهای اولیه محرومین اعم از خوراک، پوشاک و تحصیل محرومان بود، در این دهه خدمات و نیازهای اولیه محرومان به دست آنها رسانده میشد، بنابراین اصولا خدمتگیری توسط محرومان خیلی کمتر بود و خدمترسانی در اولویت اصلی کار قرار داشت و توانست در این دهه قدری فقر مطلق را در جامعه کاهش دهد، در کنارش رسیدگی به امور جنگزدگان و مهاجران ناشی از جنگ، خانواده سربازانی که در جبهه فعالیت میکردند و همچنین مقابله با رباخواران و کمک به آسیبدیدگان جنگ در تهران و برخی استانها از دیگر کارهای امداد بود تا وقتی که نهادهای مربوط به آن کارها در کشور مثل بنیادشهید و بنیاد مهاجران جنگ تحمیلی تشکیل شد. آنها بعد توانستند وظایف خود را انجام دهند اما امداد در مسیر خدمترسانی به محرومان، بیسرپرستان و نیازمندان کشور ادامه فعالیت داد. در این دهه براساس طرح مرحوم شهید رجایی رسیدگی به سالمندان بالای 60 نیازمند روستایی هم که ابتدا در اختیار بهزیستی بود به کمیته امداد منتقل شد. در دهه دوم فعالیت کیفیت خدمترسانی کمیته امداد تغییراتی کرد و در مسیر توانمندسازی و ایجاد اشتغال برای نیازمندان جامعه و توجه به حمایت تحصیلی بهعنوان یکی از راهکارهای توانمندسازی قرار گرفت و توانست از طریق فارغالتحصیل کردن جوانان خانوادههای زیر پوشش جلوی انتقال فقر از خانواده به نسل جوان را بگیرد و در جهت اشتغال و خودکفایی خانوادهها برآید. بر همین اساس جزو نهادهای فعال و برتر در این حوزه محسوب میشود. در چنین شرایطی دولت نیز به مرور ایجاد اشتغال روستاها و رسیدگی به امور محرومان روستایی را برعهده کمیته امداد گذاشت. امداد توانست از منابع بانکی زمینه اشتغال صدها هزار نفر از نیازمندان کشور اعم از افراد زیر پوشش و غیرزیرپوشش در طی این دهه را فراهم کند و بهعنوان یک نهاد با تجربه و کارآمد و فعال در زمینه ایجاد اشتغال در بین دستگاههای مختلف کشور بتواند بدرخشد. در دهه سوم با ساماندهی کمیتهها به صورت هوشمند فعالیت امداد استمرار پیدا کرد و در واقع تبدیلشدن فعالیتهای دستی امداد به فعالیتهای مکانیزه و کامپیوتری موجب شد که اطلاعات مربوط به محرومان و نیازمندان سراسر کشور در شبکه آماری و اطلاعاتی هوشمند متمرکز شود و قابلیت این را داشته باشد که دولت خدماتی که میخواهد به اقشار ضعیف و محروم جامعه بدهد مثل توزیع سبد کالا، یارانه نقدی و غیره را از طریق این شبکه به راحتی انجام دهد. در واقع امداد یک سامانه اطلاعاتی هشت میلیونی در سراسر کشور دارد که اطلاعاتش قابل استفاده برای دستگاههای اقتصادی و رفاهی کشور و حمایتی دولت است. علاوه بر این امداد در توزیع سهام عدالت، پرداخت یارانه نقدی و توزیع سبد کالا و همچنین کمک به اطفال زیر ششسال برای امنیت غذایی آنها همکاری بسیار گستردهای را با دولت انجام داد. امداد در دهه سوم با کمک دولت و مصوبات مجلس توانست تقریبا فقر مطلق را در سطح کشور نزدیک به صفر برساند و عمده فعالیتهایش در جهت رفع فقر نسبی ساماندهی شود که این مرحله در واقع نیازمند چند اقدام جدی در کمیته امداد حضرت امام بود؛ یکی تقویت بخش قرضالحسنه و کمکهای موردی به محرومان به جای کمکهای مستمر و بلاعوض، دوم تقویت بخش توانمندسازی از طریق ایجاد اشتغال و خوداتکایی، تحصیل هدفمند جوانان خانوادههای تحت پوشش کمیته امداد و نیز کمکهای تأمین جهیزیه و مسکن محرومان. در کنار این اقدامات امداد برای از بین بردن فقر فرهنگی در خانوادههای تحت پوشش نیز نقش مهمی ایفا کرد چراکه این مساله در موفق کردن خانوادهها در بخش اقتصادی تاثیر غیرقابل انکاری دارد. این ارتقای فرهنگی شامل اصلاح سبک زندگی، اصلاح الگوی مصرف، مدیریت اقتصادی، ارتقای سطح اجتماعی خانوادهها و توجه علمی و عملی به نقاط بحرانخیز فقر در کشور مثل حاشیههای شهرها و همچنین نقاط مرزی بود. در کنار اینها در دههسوم توجه به منابع مالی مربوط به فقرزدایی در کشور براساس مبانی اسلامی یعنی ترویج سنت حسنه صدقات و ذکوات و انفاقات از جمله فعالیتها تا الان بود که در این زمینه گامهای خوبی برداشته شده که ضمن رشد 8 ساله بین 15 تا 20 درصد و افزایش کمکهای مردمی که ناشی از اعتماد مردم به این تشکیلات است، در واقع توانست درآمد ذکات را از سال 85 که در اختیار امداد قرار گرفت تا الان از 310 میلیون تومان به 300 میلیارد تومان افزایش دهد. این ناشی از آن بود که امداد توانست مشکلات محرومیت روستاها را از طریق ذکات کم کند، مثلا حدود هفتهزار مسجد، صدها خانه عالم ، صدها غسالخانه و صدها خانه بهداشت در روستاهای محروم ساخت. با همین منابع ذکات ساختونیازهای اولیه نقاط محروم را پاسخ گفت. در کنارش دختران نیازمند را تأمین جهیزیه كرده و خانه برای محرومان فراهم کرد. این اقدامات موجب شد که مردم با اعتماد بیشتری به کمیته امداد کمک کنند، خصوصا در مناطق اهل سنت حمایت اهل سنت به کمیته امداد و پرداخت ذکاتشان به این نهاد نشاندهنده رشد قابل توجه اعتماد مردم به کمیته امداد برای پرداخت ذکات بود که در مجموع امداد توانست هم در زمینه توسعه و گسترش صندوقهای صدقات در سراسر کشور، افزایش درآمد از این محل احیای این سنت در جامعه گامهای خوبی بردارد و صدقات را تقریبا به یک درآمد حدود 150 میلیارد تومان افزایش دهد و هم از طریق افزایش ذکات و دیگر انواع کمکهایی که مردم بر مبنای دیدگاه اسلامی مثل فطریه و کفارات و حبس مال برای فقرا انجام دهند، گامهای بسیار خوبی در طول سالها بردارد. در کنارش هرسال جمعیتی بالغ بر 100 هزار نفر از محرومان در اثر سیاستهای توانمندسازی کمیته امداد خودکفا و از زیر پوشش کمیته امداد خارج شدند. حداقل در هر سال بیش از 30 هزار جوان با فارغالتحصیل شدن و به کمک کمیته امداد وارد بازار اشتغال کشور شدند و مشاغل مختلفی را توانستند در اختیار بگیرند و از زیر پوشش کمیته امداد خارج شوند، ضمن آنکه در هر سال بالغ بر 50 هزار جهیزیه به دختران محروم داده شد که آنها توانستند از این طریق از زیر پوشش کمیته امداد خارج شوند و خود خانواده تشکیل دهند. در مجموع نقش این نهاد در فقرزدایی و تحقق عدالت اجتماعی و همچنین کاهش فقر و محرومیت در کشور نقش بیبدیلی بود که تاکنون به حمدالله توفیقات خوبی را به دست آورده که در نهایت در سال 94 اساس نامه توسط شورای مرکزی قبلی امداد اصلاح شد و اساسنامه اصلاحشده خدمت مقاممعظمرهبری پیشنهاد شد. با اصلاح اساسنامه مرحله جدیدی در فعالیت کمیته امداد از سال 94 آغاز شد که علاوه بر ادامه فعالیتهای گذشته در حمایت از محرومان و نیازمندان و همچنین فقرزدایی در کشور، سازماندهی جدید ذکوات و صدقات مردم و خیریهها و موسسات خیریه مردمی و جهت دادن به آنها برای فقرزدایی در کشور و همچنین توسعه و گسترش صندوق قرضالحسنه امداد در سطح کشور و جلوگیری و پیشگیری از فقر و نهایتا تکیه اصلی بر توانمندسازی محرومان و نیازمندان در اساسنامه جدید مورد تاکید بیشتر قرار گرفت و باید در این مسیر گامهای موثرتری برداشته شود.
نیروهایی که در کمیته امداد تا الان مسئولیت داشتند از نیروهای موتلفه بودند، برخی سه آسیب عدم چالاکی، پیچیدهشدن بوروکراسی و فقدان خلاقیت را در کمیته امداد بیان میکردند و معتقدند تغییر مدیریت در این نهاد میتواند آسیبهای یادشده را برطرف کند. نظر شما چیست؟
طبیعی است که اولا نسل قبلی کمیته امداد شخصیتهایی مثل آقایان عسگراولادی، حیدری، شفیق و نیری بودند که تعدادی به رحمت ایزدی پیوستند و بهطور طبیعی دیگر نیستند که بتوانند این روند را ادامه دهند ولی کاری به کمک من و آقای انواری انجام دادند که تقریبا نسل جدید امداد تلقی میشویم؛ اساسنامه را اصلاح کردند تا متناسب با شرایط روز برای فقرزدایی اقدام انجام شود و امداد بتواند در سیاستهای جدید برنامههای توسعه کشور چه برنامه ششم و چه چشمانداز 20 ساله کشور نقش جدیدی را باتوجه به شرایط زمان و مکان ایفا کند. این تغییر اساسنامه در واقع جایگاه جدید امداد را در قواره نظام جدید تأمین اجتماعی کشور تثبیت و برای فعالیت آینده امداد ریلگذاری کرد، بنابراین نیروهای جدیدی که وارد عرصه فعالیت کمیته امداد در مدیریت میشوند اولا اختیارات بیشتری دارند هم در بُعد تامین منابع اقتصادی و هم در جهت مصرف. در گذشته روش بهگونهای بود که بخش اقتصادی یعنی تامین درآمد مدیرعامل مختص به خود داشت و مدیرعامل بخش حمایتی جدا بود. در سیاست جدید هر دو یکی شدند و اختیارات متمرکز شد و با تبدیلشدن شورای مرکزی به هیأت امنا تقریبا تمرکز مدیریت در امداد پدید آمد که این هم براساس تجربهای بود که ما در گذشته داشتیم و در اساسنامه آن را توانستیم اصلاح کنیم که بتواند سرعت تصمیمگیری در امداد برای رفع محرومیت را بالا ببرد. طبیعتا این میتواند موجب کاهش بوروکراسی و فرآیند تصمیمگیری و اقدام درباره محرومیتزدایی در کشور شود. البته کاری که گذشتگان انجام دادند به نظر میرسد برای کارهای آینده بسیار مهم و اساسی بود، در واقع موجب میشود که اقدامات با سرعت و چابکی بیشتری به سرانجام برسد.
کمیته امداد چقدر بودجه دولتی میگیرد؟
تمام هزینه جاریو حقوق پرسنل کمیته امداد توسط دولت پرداخت میشود. بخشی از مستمری مددجویان کمیته امداد هم توسط دولت پرداخت میشود که اینها با کمکهای مردمی در زمینههای مختلف همچون ذکوات و انفاقات تلفیق میشود و میتواند خدمات متنوع به محرومان را فراهم کند. حدودا 40 درصد بودجه کل امداد از دولت و 60 درصد دیگرش توسط منابع مردمی و منابع اختصاصی این نهاد تأمین میشود.
تا قبل از آنکه آقای فتاح حکم بگیرد مدیریت این نهاد با نیروهای موتلفه بود. آیا میشود به این تغییر مدیریت نگاه سیاسی داشت؟
یکی از نقاط مثبت این مدیریت همین بود. حضرت امام از ابتدا سعی کرد که این مدیریت دست عناصری باشد که از قبل انقلاب با آنها ارتباط و به آنها بهعنوان افراد موثق اطمینان داشت، همین روند را هم مقام معظم رهبری بعد از رحلت حضرت امام تاکنون حفظ کردند و اعتقادشان بر این بود که این عناصر که از قبل انقلاب با امام ارتباط داشتند و عناصر موثقی هستند میتوانند این نهاد را هدایت کنند، با اطلاع از اینکه هیچ بهرهبرداری سیاسی از این مجموعه به نفع جریان سیاسی موتلفه و حزبی صورت نگرفته است. اذعان به این مساله که کاملا این تشکیلات به دور از بهرهبرداریهای سیاسی توانسته فعالیت خودش را ادامه دهد دلیل اصلی اعتماد حضرت امام و مقام معظم رهبری به این نیروها بوده است. در شرایط کنونی طبیعتا از آن عناصر غیر از من و آقای انواری شخص دیگری در هیأت امنا نمانده است و ترکیبی که در واقع در هیأت امنا الان منصوب شدند عمدتا ترکیبی از افرادی هستند که در دولت نهم در ساختار اجرایی کشور بودند و این هم باز نقطه نظر مقام معظم رهبری را به نیروهای انقلابی و جهادی و متدین نشان میدهد که مقام معظم رهبری چون در این مرحله تاکیدشان بر این بود که روحیه جهادی و نهادی همچنان بر کمیته امداد باقی بماند و پررنگتر شود سعی کردند ترکیب هیأت امنا از عناصری باشند که این روحیه را برای رفع فقر و محرومیت بتوانند حفظ کنند.
یکی از طرحهای مجلس این است که 650 هزار تومان به خانوادههای تحت پوشش کمیته امداد داده شود. این چه اثر سیاسی دارد، وقتی میدیدیم سال 84 آقای کروبی به مردم وعده پرداخت 50 هزار تومان داد و عدهای به او رای دادند یا سال 88 آقای احمدینژاد وعده پرداخت نقدی 75 هزار تومان یارانه را داد، به عبارت دیگر با این اقدام چقدر جلوی سوءاستفادههای سیاسی از رای مردم گرفته میشود؟
قانونی در سال 73 در مجلس تصویب شد که دولت موظف است به خانوادههای فاقد سرپرست و نیازمند زیر پوشش کمیته امداد و بهزیستی حداقل 40 درصد حقوق سطح قانون کار را پرداخت کند. این قانون طی این سالها توسط هیچ کدام از دولتها عمل نشد و بهرغم آنکه حقوق کارگر 900 هزار تومان بود و 40 درصد این مبلغ حدود 400 هزار تومان میشد، حداکثر پرداختی دولت به این خانوادهها 60 تا 70 هزار تومان بود. دولتها طی این سالها براساس آن قانون مصوب دائم بدهکار هستند و بدهیشان را به این خانوادهها نپرداختند. الان هم این قانون همچنان پابرجاست. اگر این قانون را آقای فتاح بتواند از طریق دولت و مجلس عملیاتی کند، الان که حقوق کارگر یك میلیون و 200 هزار تومان است، میزان پرداختی که به محرومان طبق آن قانون باید صورت بگیرد مبلغی حدود 600 هزار تومان خواهد شد که به این خانوادهها که بیسرپرست و نیازمند هستند میتواند پرداخت شود و بسیاری از مشکلات آنها را حل کند. دیگر جلوی شعارهای انتخاباتی پوپولیستی دیگران را هم خواهد گرفت.
در چه حوزههای اقتصادی کمیته امداد سرمایهگذاری میکند تا از منافعی که کسب میشود در جهت حمایتی صرف کند؟
یکسری اموال از سال 62 بهعنوان اموال مصادرهای که دادگاهها به نفع فقرا و محرومان مصادره کردند، در اختیار کمیته امداد حضرت امام است که این املاک مشکلات حقوقی داشته و بعضیها هم سهامی بوده كه مربوط به کارخانجات مختلف است. مجموعه این املاک و اموال و سهام کارخانجات چند نوع فعالیت اقتصادی را برای کمیته امداد به وجود آورد که این فعالیتها در چارچوب سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری به کمیته امداد در چند سرفصل تعریف شده است؛ یکی فعالیت در زمینه بهرهبرداری از معادنی که در اختیار کمیته امداد گذاشته شده است، دوم اقتصادیکردن املاک و زمینهایی که به کمیته امداد واگذار شده و تبدیل آنها به ساختمان یا پروژههای عمرانی یا مسکن محرومان و سوم به بهرهبرداری رساندن زمینهای کشاورزی و باغات که در اختیار امداد گذاشته شده که اینها بعد از اقتصادیشدن باید به مرور تبدیل شود به تعاونی و در اختیار محرومان و نیازمندان هر محل گذاشته شود تا بتواند در جهت خودکفایی و اشتغال محرومان و نیازمندان یا تأمین مسکن محرومان مورد استفاده قرار بگیرد، بنابراین حوزههای کشاورزی، معدن، عمران و ساختمان فعالیتهای اقتصادی کمیته امداد را شکل داده و در این زمینهها براساس امکاناتی که در اختیارش بوده توانسته درآمدی را در هرسال کسب کند که از محل این درآمد هر سال نزدیک 100 تا 150 میلیارد تومان را در اختیار بخش حمایتی قرار میدهد که صرف امور محرومان و نیازمندان کشور شود. | | تاريخ درج خبر: 1394/04/07 | | براي برگشت به صفحه اصلي اخبار، اينجا را كليك كنيد |
|