| به سی وچهارمین کنفرانس بین المللی وحدت اسلامی
بسم الله الرحمن الرحیم
مواسات کارآمدترین ابزار درمواجهه با بلایاو مصائب
حمیدرضا ترقی عضو موسس اتحادیه فعالان سیاسی جهان اسلام
بعد از ۱۴ قرن با ظهور انقلاب اسلامی در ایران و با رویکرد فرهنگ و سیره پیامبر و عترت طاهرینش شاهد آفرینش حوادث و صحنه هایی هستیم که تداعی‌کننده «روز مؤاخاة و برادری ایام آغازین» بعد از هجرت مسلمانان از مکه به مدینه هستیم؛ بویژه در این ایام تلخ ابتلای جامعه به ویروس منحوس کرونایی که اقشار مختلف به خصوص قشر متوسط و کم درآمد بیشتر دچار آسیب جدی شده اند.
مواسات در لغت به معنای مساعدت، دستگیری، همیاری، تعاون، برابر داشتن، غمخواری، یاریگری، مددکاری، مشارکت و سهیم ساختن در مال آمده است. پس بنابر، اصل مواسات باید مسلمانان، نیازمندان و دوستان را شریک و سهیم در مال و معاش خود دانسته و نیاز آنان را بر آورده سازد، همچنین با آنها اظهار همدردی نموده، خود را شریک در مشکلات آنان قراردهد و یکی از مفاهیم مهم ارزشی که در نظام اخلاقی دین اسلام و سیره نبوی به آن توجه و سفارش فراوان شده است همین «مواسات» است.
پیامبراکرم(ص) سفارش‌های فراوانی به مسلمانان نموده تا نسبت به زندگی و مشکلات آنان و مسائل یکدیگر بی‌اعتنا نباشند و همیشه مسلمانان را به یاری یکدیگر و تعاون و مواسات تشویق می‌کرد، چنانکه خطاب به اهل مدینه می‌فرمود: «مؤمنان دوستان و سرپرستان یکدیگرند. مؤمنان نباید شخص عیالمند و قرض دار را به حال خویش رها سارند، بلکه باید به او کمک کنند، مسلمانان باید افراد از پای درآمده را یاری کنند. همسایه مانند خود انسان است نباید به او ضرری برسد».
«مًثل المؤمنین فی توادّهم و تراحمهم وتعاطفهم مثل الجسد إذا اشتکى منه عضو تداعى له سائر الجسد بالسّهر والحمّى
مثل مومنان در پیوند و دوستی و محبت و رحمت به هم [واهمیت دادن به سرنوشت یکدیگر] مثل یک پیکر زنده است که اگر عضوی از آن به درد آید، سایر اجزای پیکر با آن اظهار همدردی می‌کنند.
پایه‌های حکومت اسلام در مدینه با مواسات و همکاری همه‌ی مسلمانان، استقرار یافت و مشکلات اولیه با احساس همدردی و مشارکت و سهیم ساختن دیگران در مال و زندگی مرتفع شد و اگر تعاون، همکاری و مواسات بین انصار و مهاجرین در صدر اسلام وجود نمی‌داشت، مهاجرینی که از مکه به مدینه هجرت کرده بودند، به تنهایی قادر به حل مشکلات شان نبودند.
رعایت حقوق، آزادی، عدالت، مساوات، مواسات و مانند آن جزء ضوابط بین‌المللی اسلام است و اختصاصی به صنف خاص ندارد چون فطرت و طبیعت، مشترک تمام جوامع بشری است،
معیّت، همسانی و همتایی ظاهری در صفوف نماز، زمینه گسترش عدل، مواسات و مساوات اجتماعی را فراهم می کند و اختلاف ظاهری، حقد و حسد و قهر و بیمهری را به همراه دارد.
حضرت امام حسن عسکری(ع) در تفسیر آیه «و آتوا الزکوة»(بقره/۴۳)؛زکات دهید»، فرمودند: «من المال و الجاه و قوّة البدن، زکات را از مال و آبرو و نیروی بدنی پرداخت کنید» حضرت در توضیح بیشتر و تبیین مصادیق می فرمایند: «فمن المال مواساة إخوانک المؤمنین؛ زکات مالی آن است که با برادران ایمانی خود مواسات کنید».
و من الجاه إیصالهم إلی ما یتقاعسون عنه لضعفهم عن حوائجهم المترددة فی صدرهم؛ زکات از آبرو و مقام اجتماعی آن است که آن برادران ایمانی به خاطر ضعفشان از رسیدن به خواسته‌هایشان محروم هستند؛ مایه گذاشته و حاجات آنان را برآورده سازد. «و بالقوّة معونة أخ لک قد سقط حماره أو حمله فی صحراء أو طریق و هو یستغیث فلا یغاث من یعینه حتی یحمل علیه متاعه و ترکبه و تنهضه حتی یلحق القافلة؛ زکات نیروی بدنی آن است که به برادر ایمانی اش که توانایی خود را در حمل بارش(به عللی) از دست داده و یا از قافله باز مانده، ندا به فریادرسی بلند کرده، کمک کرده تا او را به مقصدش برساند».
امام صادق(ع) فرمود: «سید الأعمال ثلاثة: إنصاف الناس من نفسک حتّی لاترضی بشیء إلاّ رضیت لهم مثله و مؤاساتک الأخ فی المال و ... » برترین کارها سه چیزند: رعایت انصاف از خود بگونه ای که به چیزی برای خود خشنود نشوی مگر این که مثل آن را برای مردم بپسندی و دومین آن سه، مواسات مالی تو با برادران ایمانی خود است و…
در روایات متعددی از معصومین: بر مواسات به عنوان حق بزرگ مسلمانان و مؤمنان بر یکدیگر توصیه و تأکید شده است. تعابیری مانند: مُؤَاسَاةُ الْإِخْوَانِ فِي اللَّهِ عَزَّوَجَل، مُؤَاسَاةُ الْمَرْءِ أَخَاه،الْمُؤَاسَاةُ لِأَهْلِ الْحَاجَة، مُؤَاسَاةِ الْفُقَرَاء، مُؤَاسَاةَ الْأَخِ فِي الْمَال، مُؤَاسَاةُ الرَّجُلِ أَخَاهُ فِي مَالِه.در صلوات شعبانیه نیز از خداوند متعال می‌خواهیم: وَ ارْزُقْنِي مُوَاسَاةَ مَنْ قَتَّرْتَ عَلَيْهِ مِنْ رِزْقِكَ بِمَا وَسَّعْتَ عَلَيَّ مِنْ فَضْلِكَ، «به سبب توسعه و گشایشی که در رزق و زندگی من دادی، مواسات با محرومین و کسانی که در تنگنای مالی هستند را روزی من کن».
واژه مواسات و هم‌خانواده آن در ادعیه و روایات ما غالبا برگرفته از همان معنای لغوی آن میباشد. در واژه‌نامه‌های عربی (و نیز فارسی) مواسات به «همدلی، یاری کردن، کمک مالی و اقتصادی به نیازمندان، شریک‌کردن محرومان در اموال خود» معنا شده است.
از نظر رهبر فرزانه انقلاب،آیه اله العظمی امام خامنه ای مواسات معنای گسترده‌ای دارد و هر نوع کمک و خدمتی به هر انسانی اعم از مسلمان و غیرمسلمان را در بر می‌گیرد. ایشان در تعریف مواسات می‌فرماید:
«همه باید خود را موظّف به مواسات بدانند. مواسات یعنی هیچ خانواده‌ای از خانواده‌های مسلمان و هم‌میهن و محروم را با دردها و محرومیت ها و مشکلات خود تنها نگذاشتن؛ به سراغ آنها رفتن و دست کمک‌رسانی به سوی آنها دراز کردن مواسات با مساوات فرق دارد؛ برابری نیست. مواسات یعنی همراهی‌کردن و کمک‌کردن به برادر مؤمن در همه امور. انسان وظیفه بداند؛ کمک فکری، کمک مالی، کمک جسمانی، کمک آبروئی. این مواسات است.»
بنابر این ؛مواسات رفتار و خصلت پسندیده اسلامی است که در مرتبه‌ای بالاتر از بخشش و پائین‌تر از مساوات و ایثار جای می‌گیرد. این اصل بزرگ اسلامی، گستره‌ای از «همدلی و غمخواری» تا «یاری و کمک‌های فکری، مالی، جسمانی، آبروئی» و بالاتر از آن، «محرومان و نیازمندان را در اموال خود شریک دانستن» و «زندگی و دارایی خود را زندگی و دارایی آنها دانستن» را در بر می‌گیرد.
اگر این معنا از مواسات و همدلی در جامعه تحقق پیدا کند، فقر و نیازمندی از جامعه رخت بربسته و در سخت‌ترین شرایط حتی در شرایط ناشی از تحریم‌های اقتصادی و شیوع بیماری‌ها نیز جامعه اسلامی در تأمین معاش مردم خود مستأصل نخواهد شد وجلوه ای از حکومت مهدوی متجلی خواهدشد.،
باید احساس مسئولیت اجتماعی را درجوامع اسلامی گسترش دهیم؟
ـ مسئولیت اجتماعی نسبت علاقه‌مندی هر شخص به اتفاقاتی که در جامعه می‌افتد و شرکت فعال برای حل برخی از مشکلات محلی است.
ـ مسئولیت اجتماعی فردی را می‌توان با کارهای خیریه برای حل مشکلات و مسائل مهم اجتماعی، فرهنگی و محیطی تعریف کرد.
ـ مسئولیت اجتماعی فردی اساس مسئولیت اجتماعی گروهی است زیرا یک اجتماع از افراد مختلف تشکیل شده است.
ـ کمک های بلاعوض مردم به یکدیگر در زمان مصایب و مشکلات از مسئولیت اجتماعی نشأت می گیرد.
ـ اول همسایه بعد خانه و خانواده از آموزه های دینی اسلام در حوزه مسئولیت اجتماعی است.
شما ببینید دین ما حتی در همین دعاهای روزمره مان چقدر به دیگرخواهی واحساس مسئولیت اجتماعی بها می دهد. در همین ماه رمضان که ماه عبادت و صوم و تقواست مستحب است فرد برای همه انسان ها دعا کند. در همین ماه رمضان این دعا را می خوانیم: اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلی اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ / خدایا سرور و شادمانی را نصیب درگذشتگان کن. اَللّهُمَّ اَغْنِ کُلَّ فَقیرٍ اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جایِعٍ اَللّهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیانٍ / خدایا همه فقیران را غنی، همه گرسنه ها را سیر کن و همه برهنه ها را بپوشان. اَللّهُمَّ اقْضِ دَیْنَ کُلِّ مَدینٍ اَللّهُمَّ فَرِّجْ عَنْ کُلِّ مَکْرُوبٍ اَللّهُمَّ رُدَّ کُلَّ غَریبٍ اَللّهُمَّ فُکَّ کُلَّ اَسیرٍ اَللّهُمَّ اَصْلِحْ کُلَّ فاسِدٍ مِنْ اُمُورِ / خدایا قرض هر قرض داری را ادا و غم هایشان را برطرف کن. خدایا همه اسرا را آزاد و زمینه اصلاح هر فاسدی را فراهم کن. در ادامه این دعا فرازهای دیگری هم که مطرح می شود همه در همین راستاست یعنی خواستن از خدا برای گشوده شدن گره های دیگران.
اگر بخواهیم به مهم ترین عناصر دخیل در ترویج روحیه مواسات و همدلی بپردازیم و دست کم فهرست کنیم
مسلما خانواده ها، رسانه ها، مراکز دینی، مدارس و ادارات بیشترین سهم را در این باره دارند. در واقع اگر موضوع برای ما جدی است باید مشارکت فعالانه و موثر همه نهادهای اجتماعی اعم از خانواده، آموزش و پرورش، رسانه و ... را خواستار شویم و این نهادها ظرفیت های خود را در مسیر مجسم شدن فضای دیگرخواهی به میدان بیاورند. البته که این نهادها هر کدام مسئولیت های ذاتی خود را دارند که با دیگری تفاوت شکلی و اجرایی دارد اما در نهایت مثل رودهایی که به یک دریا سرازیر می شود این نهادها می توانند با عمل به مسئولیت های خود در نهایت آن دریای مواسات را به وجود بیاورند. شما به همین قضیه راهپیمایی اربعین توجه کنید که در آن چه فضایی از مواسات، همدلی و مهربانی موج می زند. این حرکت بهترین تبلیغ برای اسلام است و نشان می دهد مسلمانان این ظرفیت را دارند و می توانند فضای مواسات را متوقف در اربعین نبینند و کار را به جایی برسانند که اگر از سایر کشورها به کشورهای اسلامی وارد می شوند این برخورد مهربانانه و همراه با همدلی یک سوغاتی بزرگ فرهنگی باشد که خارجی ها به کشورهای خود می برند. در حقیقت این رخداد بهترین مصداق برای صدور انقلاب و اسلام است.
ازظرفیت فضای مجازی در این عرصه باید استفاده کرد
با توجه به ضریب نفوذ و اقبال روزافزون مخاطبان و به ویژه جوان ها به این فضا، مسلما ظرفیت بسیار بالایی در این باره وجود دارد و در صورت هشیاری می توان از این قابلیت در جهت بسط مسیر دیگرخواهی و مواسات بهره برد و یاد چهره های تابنده و نورانی و شخصیت های بزرگ این عرصه را بیشتر زنده کرد. ما انصافا با وجود تلاش هایی که در این عرصه صورت گرفته نتوانسته ایم چهره و سیمای واقعی مردان و زنان ایثارگرتاریخ اسلام را که ارزش های دینی را در جامعه ما برجسته و زندگی خود را وقف خدمت به دیگران کردند نشان دهیم. شما به زندگی نامه شهدا که نگاه می کنید می بینید فضای همدلی و مواسات مثال زدنی آن جا وجود داشته که به موقع به واسطه همین روحیه مواسات گره گشایی در امور اتفاق می افتاده است اما این ها به زبان هنر به جامعه ما كمتر عرضه می شود و برنامه ها بیشتر حول محور سرگرمی و وقت کشی می چرخد.
باید تهدید ویروس کرونا رابه فرصت تبدیل کنیم
اگرچه ویروس کُرونا با خود تلفات انسانی به همراه داشته و باعث چالش در اقتصاد جهان و رکود در بخش تولید و سخت شدن معیشت مردم شده است، اما ملت ایران توانست با هدایتهای رهبری خود این ویروس منحوس، بسوی تحقق اتفاقات خوبی سوق بدهد، همان اتفاقاتی که سال‌هاست رهبر معظم انقلاب تلاش می‌کنند تا اثبات کنند که اگر اراده کنیم و بخواهیم، شدنی است.
به‌عنوان مثال؛
1-تمرین عملی و افزایش آمادگی بخش بهداشت و درمان و به‌خصوص نیروهای مسلح برای مقابله با جنگ‌های بیولوژیکی احتمالی در آینده
2-تقویت اصل وحدت و همدلی در عملکرد مردم و مسئولین و اثبات کارایی راهبرد عملکرد جهادی و روحیه انقلابی،
3- اثبات مجدد قدرت جمهوری اسلامی ایران در بسیج عمومی و استفاده از مشارکت مردمی برای مدیریت بحران‌های گوناگون، به اَشکال مختلف از جمله؛ با استفاده بهینه از ظرفیت بهداشتی و درمانی نیروهای مسلح و با حضور گسترده بسیج، مساجد و هیأت مذهبی، صنوف و اقشار مختلف مردم و حتی استفاده از سمپاش‌های بخش کشاورزی برای ضدعفونی کردن معابر در این کارزار به تصویر کشیده شد.
4- اثبات برتری فرهنگ ایرانی – اسلامی ؛ مردم جهان فهمیدند که مدینه فاضله غرب بیشتر از یک سراب و رؤیای کودکانه نیست و نظام سلطه نه‌فقط از نظر فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی مشکل اساسی دارد، بلکه در مواجهه با بحران‌ها به لحاظ تأمین امکانات حیاتی مورد نیاز جامعه خود نیز ناتوان است.
متقابلاً مردم دریافتند که ارکان مختلف جمهوری اسلامی از جمله بخش سلامت نه‌فقط از کشورهای اروپایی و آمریکا عقبتر نیست، بلکه به مراتب کارآمدتر و دارای توان و امکانات بیشتری است و سیاه‌نمایی و اتهامات وارده به آن کذب محض است.
5- مردم فهیم ایران اسلامی در جریان این مبارزه ثابت کردند که بر خلاف مردم غارتگر اروپا و آمریکا، از پشتوانه فرهنگی و اخلاقی مبتنی بر اصول و ارزش‌های اسلامی و اجتماعی بسیار غنی و ارزشمند برخوردارند و همچون گذشته در سختی‌ها یار و غمخوار یکدیگر و حامی نظام اسلامی هستند
6 - در جریان این کارزار، ماهیت پلید و عملکرد خصمانه رسانه‌های معاند که در اقداماتی سخیف و متناقض تلاش داشتند تا با دروغ‌پراکنی و سیاه نمایی، هر نوع اقدام جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با بحران پیش‌آمده را ضعیف و غیر استاندارد و حتی غیراخلاقی و غیرانسانی جلوه دهند، نیز افشاء شد و اهداف و نیات شیطانی آنها بیش از پیش برای مردم آشکار شد.
7-در جریان مبارزه با ویروس کُرونا ثابت کردیم که اگر بخش تولید با روحیه انقلابی و عملکرد جهادی وارد کار شود و دولت به طور جدی و عملی از تولیدکنندگان حمایت کند، نه‌تنها رونق تولید محقق خواهد شد، بلکه جهش تولید نیز صورت خواهد گرفت.
طی چند ماه گذشته برخی از تولیدکنندگان محصولات موردنیاز بخش بهداشت و درمان توانستند با اتکاء به حمایت دولت، ظرف مدت چند هفته و بلکه چند روز، با دو یا سه شیفته کردن زمان فعالیت و حتی با تغییر کاربری خطوط تولید، متناسب با نیاز کشور به فرآیند کار سرعت بخشیده و میزان تولید خود را به شکل جهشی افزایش دهند
8 - تولید امکانات و دستگا‌های موردنیاز کشور در این عرصه و طراحی و تولید برخی از اقلام مانند؛ کیت تشخیص کرونا، سامانه تشخیص پونومی کووید ۱۹ و برنامه و نرم‌افزار آموزشی کرونا و نیز بهسازی و افزایش کارایی دستگاه تنفّس مصنوعی یا وِنتیلاتور که برای اولین بار صورت گرفت، از جمله این موارد هستند.
9- مطالعه و دستیابی اولیه به انواع روش‌های درمانی مثل؛ استفاده از روش سلول درمانی و داروهای مقابله با کرونا مانند؛ داروهای گیاهی و نوترکیب و اقدام برای ساخت واکسن نیز حرکت در همین مسیر و بیانگر توان علمی دانشمندان و نخبگان ایران اسلامی است.
10- افزایش چشمگیر تولید محصولات بهداشتی مورد نیاز بازار داخلی کشور (همان نکته‌ای که رهبر معظم انقلاب هم در پیام نوروزی به آن اشاره کردند) مانند؛ مواد شوینده، الکل و مواد ضدعفونی کننده نیز، بار دیگر توان نیروهای داخلی و ظرفیت بخش تولید را به نمایش گذاشت.
با این‌حال باید از جلب توجه بشر به عجز و ناتوانی خویش در برابر قدرت بیکران الهی و نیز سوق یافتن مجدد دل‌ها و قلب‌ها به سوی دین و معنویت، به عنوان بزرگترین دستاورد این رخداد نام برد.
والسلام علیکم و رحمه الله جمیعا |