| مسئله تحریم
شرحی برحدیث ولایت حمیدرضا ترقی
به مسئلهی تحریم به شکل یک کار سیاسی یا دیپلماسی نباید نگاه کرد؛ این واقعاً جنایت است.
با این وجود، تحریم برای کشور ما -که این جنایت نسبت به کشور ما انجام گرفت- یک منافعی هم داشت که توانست این تهدید را در واقع به فرصت تبدیل کند؛ 1400/01/01
تحریم یک جنایت است
اوّلاً محاصره‌ی اقتصادی و تحریم که آمریکا علیه ما انجام داد و علیه بعضی از کشورهای دیگر هم انجام میدهد، یکی از جنایتهای بزرگ دولتها است. به مسئلهی تحریم به شکل یک کار سیاسی یا دیپلماسی نباید نگاه کرد؛ این واقعاً جنایت است. اینکه یک ملّتی را تحریم کنند که نتواند دارو وارد کند، نتواند ابزار پزشکی وارد کند، نتواند امکانات غذائی وارد کند واقعاً جنایت بزرگی است و این جنایت از دولتی مثل آمریکا برمی‌آید که میتواند در یک روز ۲۲۰ هزار نفر را به قتل برساند؛( بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی توسّط آمریکا) این جنایت را بعضی از قدرتها از جمله آمریکا کردند. این را بدانید که تحریم و محاصره‌ی اقتصادی قطعاً یک جنایت بزرگ است؛ (مقام معظم رهبری 1/1/1400)
تحریم‌های دارویی علیه ایران به عنوان بخشی از رویکرد فشار حداکثری آمریکا علیه جمهوری اسلامی، به دلیل نقش آن در مرگ و زندگی انسان‌ها، نقض فاحش استانداردهای حقوق بشر بین المللی و نقض قواعد آمره حقوق بین الملل است که گویا در قاموس سردمداران کاخ سفید تعریف نشده است.
اعمال بی‌سابقه ترین تحریمها علیه جمهوری اسلامی ایران و محدودیت های ناشی از این تحریم ها در انجام مبادلات بانکی، تجارت بین المللی، حمل و نقل و بیمه... و متعاقب آن، محدودیت های دارویی (کمبود و گرانی) درد و رنج مضاعفی برای بیماران در ایران به خصوص بیماران خاص از جمله هموفیلی، ام اس، پروانه ای، سرطانی، بیماری های نادر ... به دنبال داشته است.
تحریم های یکجانبه آمریکا یکی از ابزارهای پرکاربرد سیاست خارجه¬ این کشور است که همواره بدنبال بهره‌برداری از آن در جهت اعمال فشار بر دولت ها و ملت هایی است که از سیاست های یکجانبه گرایانه کاخ سفید تبعیت نمی کنند.
(جامعه¬ بین¬ المللی صرفاً به سازمان ملل متحد اجازه داده است در چارچوب ماده¬ ۳۹ منشور آن ¬هم در شرایطی خاص اقدامات اقتصادی قهرآمیز در چارچوب تحریم¬ ها (Sanction) اتخاذ کند. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در قطعنامه¬ مصوب سال ۱۹۹۱ تحت عنوان «اقدامات اقتصادی به عنوان وسیله¬ اجبار سیاسی و اقتصادی علیه کشورهای در حال توسعه» (A/RES/۴۶/۲۱۰) به شدت از کشورهای صنعتی می خواهد که از موضع برتر خود به عنوان وسیله¬ اعمال فشار اقتصادی با هدف ایجاد تغییر در سیاست های اقتصادی، اجتماعی و ... سایر کشورها استفاده نکنند. کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد (آنکتاد) نیز در قطعنامه¬ ۱۵۲ مصوب تبدیل
بند (۴) قطعنامه کمیسیون حقوق بشر تحت عنوان «حقوق بشر و اقدامات قهرآمیز یکجانبه» از این فراتر رفته و صراحتاً محدودیت های تجاری، محاصره، ممنوعیت معامله و مسدود کردن دارایی ها را از لحاظ حقوق بشری جرم توصیف کرده است.)
دسته‌بندی تحریم‌های آمریکا براساس وضع کنندگان
1. تحریم‌هایی که کنگره ایالات متحده آمریکا وضع کرده‌است و فقط کنگره میتواند بردارد.
2. تحریم‌هایی که ابتدا قوه مجریه وضع کرده، اما سپس کنگره آنها را به صورت «قانون» درآورده و برچیدن آنها را نیز در حوزه اختیارات خود قرار داده‌است.
3. تحریم‌هایی که قوه مجریه وضع کرده‌است و رئیس‌جمهور میتواند بردارد.
4. قانون تحریم ایران: قانون تحریم بسیار مهمی که کنگره وضع کرده‌است و در اواخر سال ۲۰۱۶ برای ده سال تمدید شد.
در این میان، رئیس‌جمهور معمولاً اختیار «تعلیق» (و نه برچیدن) برخی از تحریم‌های کنگره را دارد، ضمن اینکه میتواند با ارائه گزارش به کمیته مربوط کنگره و ادعای اینکه پیش‌شرط‌های این نهاد برای برچیدن تحریمها علیه ایران برآورده شده‌است، نسبت به رفع کامل آنها اقدام نماید. طبعاً، همانطور که ذکر شد، رئیس‌جمهور آمریکا میتواند از تمدید قانون ISA نیز جلوگیری کند و حتی از «حق وتو» ی خود در برابر کنگره در زمان تمدید آن استفاده نماید. اما نکته مهم اینجاست که در فرهنگ سیاسی آمریکا (و نزد افکار عمومی این کشور) توسل رئیس‌جمهور به «مفّرهای قانونی» و اقدام علیه خواست باطنی و اراده کنگره (هرچند قانونی باشد) چندان اقدام پسندیده و مناسبی محسوب نمی‌شود. به ویژه در حوزه سیاست خارجه، مردم آمریکا قویاً انتظار دارند که تمام نهادهای سیاسی‌شان به صورت هماهنگ و در اجماع کامل با یکدیگر اقدام به تصمیم‌گیری نمایند و طبعاً، تک‌روی‌های «قانونی» رئیس‌جمهور را در پرونده‌های حساسی مانند پرونده هسته‌ای ایران با اصل حفظ حرمت کنگره (که قاعدتاً بازتاب‌دهنده اراده ملی است) مغایر می‌دانند. در واقع، به چنین اقداماتی از جانب رئیس‌جمهور در لغتنامه سیاسی آمریکا End-run around congress میگویند که شاید بشود آن را به اصطلاح عامیانه «دور زدن کنگره» ترجمه کرد که معمولاً از آن با یک بار بسیار منفی و به عنوان یک ترفند ناپسند سیاسی یاد میکنند.[
رابرت سی. اوبراین مشاور امنیت ملی کاخ سفید معتقد است:
یکی از مشکلاتی که ما با ایران و روسیه داریم این است که اکنون آنقدر تحریم علیه این کشورها اعمال کرده‌ایم که فرصت و امکان بسیار کمی برای انجام هر کار دیگر و اعمال تحریم جدید را داریم.
چرا روش لغو تحریمها به نتیجه نمی رسد؟
1-تنوع مراکز تصمیم گیری
دشوارترین بخش در لغو تحریمها علیه برنامه اتمی ایران مربوط به تحریم‌های کنگره است. لغو این تحریمها تصویب هم‌زمان مجلس نمایندگان و نمایندگان مجلس سنا را لازم دارد که در اختلافات تندروهای جمهوری‌خواه با باراک اوباما، رئیس‌جمهور از حزب دموکرات، میتواند اجرای تعهد دولت آمریکا برای لغو تحریم‌های اتمی علیه ایران را بسیار دشوار کند. در صورت تصویب توافق جامع اتمی ایران و گروه ۱+۵، دولت آمریکا متعهد به لغو تحریم‌های دولتی میشود اما بر اساس قوانین این کشور، دولت اختیاری دربارهٔ تحریم‌های کنگره نخواهد داشت و صرفاً میتواند به مدت شش ماه اجرای آنها را به تأخیر بیندازد.
این به معنای آن است که در صورت تغییر رئیس‌جمهور تضمینی برای اجرای دقیق تعهدات دولت قبلی آمریکا بر مبنای توافق جامع اتمی با ایران وجود نخواهد داشت؛ مثلاً دولت بعدی میتواند ضرورتاً اجرای تحریمها را هر شش ماه یک بار به تعویق نیندازد یا «قانون تحریم ایران» را که کنگره وضع کرده و دسامبر ۲۰۱۶ منقضی میشود دوباره تمدید کند. در حال حاضر یکی از موضوعات مورد مذاکره ایران و آمریکا حل و فصل این بخش از مشکلات است. نمایندگان دولت آمریکا معذورات قانونی خود را مطرح میکنند و نمایندگان دولت ایران میگویند این مشکل داخلی آمریکا است که دولت این کشور باید راه حل آن را پیدا کند.
2-پذیرش ماندگاری تحریمها در برجام
تیم مذاکره کننده در برجام پذیرفته‌اند 87.5 درصد تحریمها باقی بماند.
تحریم‌هایی که علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال شده است، تحریم‌های هسته‌ای، موشکی، منطقه‌ای و حقوق بشر که دولت آقای روحانی در ماجرای برجام پذیرفته است که همچنان باقی بماند و تنها تحریم‌های مربوط به مسائل هسته‌ای برداشته شود.
درحالیکه باید همه تحریمها برداشته شود نه اینکه دولت قبول کند بخشی از تحریمها بماند و بخش دیگر برداشته شود. چرا که تحریم‌هایی که برداشته شده میتواند تحت عناوین دیگر مجدد علیه کشورمان اعمال شود. همانطور که تحریم بانک مرکزی‌مان در حوزه تحریم‌های بانکی در ذیل تحریم‌های هسته‌ای برداشته شده اما به مسائل بهانه حقوق بشر مجدد تحریمها علیه بانک مرکزی ما اعمال شده است.
آنچه از این نحوه مذاکرات برداشت میشود این است که این مدل مذاکرات با انگیزه‌های انتخاباتی انجام میشود و آقایان به دنبال آن هستند تا همانطور که در این هفت سال برای مردم جهنم درست کرده بودند بار دیگر این جهنم را در قالب مذاکرات برای رفع تحریمها در آستانه انتخابات درست کنند.
3- چون 7طرح تحول اقتصادی را جدی نگرفتیم
4- چون دنبال تئوری غلط هضم شدن در اقتصاد جهانی هستیم
5- چون راه حل اقتصاد را سیاسی میدانیم نه تولید وعبور از تک محصولی بودن
راهکار خنثی کردن تحریمها
1-تهدید تحریم را به فرصت تبدیل کنیم
تحریم برای کشور ما -که این جنایت نسبت به کشور ما انجام گرفت- یک منافعی هم داشت که توانست این تهدید را در واقع به فرصت تبدیل کند؛ یعنی جوانهای پُرتلاش ما همّت کردند و در بعضی از بخشهایی که کاملاً کالاها وابسته‌ی به خارج بود، کشور را از خارج بی‌نیاز کردند، یعنی در داخل تولید کردند؛ تولیدات داخلی. این باز غیر از مسئلهی جهش تولید است؛ این ایجاد فنّاوری در داخل کشور است؛ این در واقع اقدام به یک کار نو در داخل کشور است که گزارشها[یی] را گاهی در تلویزیون مشاهده میکنید که میگویند ما این کار را کردیم. محصولی درست میکنند که کشور را از خارج بی‌نیاز میکنند و محصول آنها از نوع خارجی‌اش، هم مرغوب‌تر است، هم ارزان‌تر است و بعد هم ساخته‌ی دست بچّه‌های خود ما است که انسان با رغبت تمام میتواند آن را مصرف کند و این وابستگی را در بخشهایی قطع کردند؛ این برای ما یک درس شد. اینکه الان در بعضی از برنامه‌های تلویزیون مشاهده میکنید که یک جوانی می‌آید میگوید من یا ما چند نفر این کار را کردیم یا این اقدام را کردیم، واقعاً برای ما یک درسی شد. (مقام معظم رهبری 1/1/1400)
2- نیروی داخلی خودمان را فعّال کنیم؛
ما توانایی‌های خوبی داریم؛ این نیروها را فعّال کنیم و کالای تحریمی را در داخل تولید کنیم. آن طرفِ مقابل وقتی دید در داخل دارد این کالا تولید میشود، خودش به دست و پا می‌افتد؛ چون خود آنها سود میبرند از این تجارت کالا و از بازارهای کشورها -یک سود عمده‌ی دولتها این است- لذاست که خود این موجب میشود که تحریم یا برداشته بشود یا لغو بشود یا بی‌اثر بشود.
دراین راه موفّقیّتهای بزرگی هم به دست آورده ایم که آخری‌اش همین موفّقیّتهای مربوط به مسئلهی کرونا است. ما اوّلی که کرونا آمد، اگر یادتان باشد، حتّی ماسک نداشتیم. امکانات برای اینکه مردم ماسک بزنند، به قدر کافی در اختیار کشور نبود؛ یا این مادّه‌های ضدّعفونی‌کننده در اختیار نبود. در داخل تلاش کردند، از لحاظ ماسک خودکفا شدیم. دیگران ماسک را [میدزدیدند] -این مربوط به اسفند اسبق، سال ۹۸ و فروردین سال ۹۹ است- ماسک را یک کشور اروپایی از چین خریده بود، یک کشورِ اروپاییِ دیگر آمد سر راه گرفت و دزدید و برداشت برد! یعنی مسئلهی ماسک در دنیا این جوری بود. ما خودمان [تولید کردیم]؛ جوانهای ما، مردم ما، در خانه‌ها و در مسجدها ماسک یا موادّ ضدّعفونی‌کننده را تولید کردند؛ یعنی این واقعاً مظهر کامل قطع وابستگی به خارج بود. و همین طور پیش رفتیم تا رسیدیم به واکسن که امروز واکسن از راه‌های مختلف و در چند طریق بحمدالله در طریق تولید و آزمایش و به فعلیّت رسیدن است. این مایه‌ی آبرو برای کشور شده؛ یعنی بعضی تحلیلگرهای خارجی که باانصاف هستند تحسین میکنند کشور ما را. این راه را ملّت ایران امتحان کردند و ان‌شاء‌الله همین راه را دنبال خواهند رفت.
هزاران جوان در شرکتهای دانش‌بنیان و غیر دانش‌بنیان، شرکتهای فعّال تولیدی در حال تولید کالاهای تحریمی‌اند که هم کیفیّتش بهتر است، هم همان طور که گفتیم ارزان‌تر است. در دانشهای دیگر هم همین جور؛ یعنی واقعاً ما در زمینه‌ی استعداد جوانها هر چه بگوییم زیادی نیست و کم گفته‌ایم. در زمینه‌ی دانشهای نوپدید، مثلاً دانش نانو، ما امروز در دنیا جزو کشورهای درجه‌ی بالا در مسئلهی فنّاوری نانو و تولید نانوی هستیم و از لحاظ مقالات علمی، مقالات مرجع، مراکز علمی جهانی میگویند در ظرف این بیست سال گذشته -چون نانو دانش نوپدیدی است- مثلاً در سال ۲۰۰۱ ایران ده مقاله در باب نانو داشت، در سال ۲۰۲۰ دوازده هزار مقاله؛ یعنی ما در ظرف بیست سال از ده مقاله‌ی علمی در باب نانو رسیدیم به دوازده هزار مقاله‌ی علمی؛ یک چنین کارهایی بحمدالله در کشور دارد انجام میگیرد؛ اینها مهم است. در بخشهای دفاعی هم که می‌بینید؛ در بخشهای دفاعی هم روزبه‌روز الحمدلله پیشرفت کشور برجسته‌تر و درخشان‌تر و از نظر بعضی حیرت‌انگیزتر دارد میشود که این تولیدات دفاعی کشور ضریب امنیّت خارجی کشور را بالا میبرد؛ این خیلی مهم است برای کشور؛ یعنی «حصون الرّعیّة»؛در واقع اینها حصن و حصاری هستند برای امنیّت کشور. بنابر‌این، تهدید تحریم را که یک تهدید واقعی و یک جنایت حقیقی است، میتوان تبدیل کرد به فرصت؛ به این شکل که به ظرفیّتهای داخلی و نیروهای داخلی خودمان تکیه بکنیم.
3- مسئلهی اقتصاد کشور را به رفع تحریم گره نزنیم
توصیه‌ی مؤکّد ما به مسئولان عزیز کشورمان -چه مسئولانی که الان سر کار هستند، چه آنهایی که بعداً خواهند آمد- این است که مسئلهی اقتصاد کشور را به رفع تحریم گره نزنند. حالا در این تبلیغات انتخاباتی هم بحث اقتصادی مطرح خواهد شد؛ اقتصاد کشور را معطّل و پادرهوا در انتظار تصمیم‌گیری دیگران قرار ندهند که [اگر] تحریم برداشته بشود ما این کار را میکنیم، آن کار را میکنیم. فرض کنید تحریم باقی خواهد ماند؛ اقتصاد کشور را بر اساس ماندن تحریم برنامه‌ریزی کنید؛ و میشود برنامه‌ریزی کرد؛ چشم‌انتظار نباید باشید. یکی از مشکلات اقتصاد ما در این سه چهار سال اخیر همین بوده که مدام گفتیم تحریم [اگر] برداشته بشود، مثلاً فرض کنید این جوری میشود، تحریم [اگر] برداشته شد آن جوری خواهد شد، سرمایه‌گذاری خارجی [اگر] انجام بگیرد این جوری خواهد شد؛ این «اگر اگرها» اقتصاد را معطّل و سردرگم نگه میدارد و نبایستی بلاتکلیفی در اقتصاد به وجود بیاید، که این ضرر بزرگی است. این راجع به مسائل مربوط به اقتصاد و شعار امسال که ان‌شاء‌الله همه باید تلاش کنند این مسئلهی رفع موانع [تولید] را و پشتیبانیها را تحقّق ببخشند. 1/1/1400
4- باید درمعادلات اقتصادی جهان اثر گزار باشیم
چرا در اقتصاد جهانی نقش ما این قدر کوچک است که رقبا و دشمنان ما به راحتی می توانند ما را کنار بگذارند؟ اگر یک اقتصاد برونگرای قوی و متوازن با اقتصاد داخلی داشتیم که در معادلات اقتصاد جهانی تاثیرگذار بود، آیا دشمنان و رقبای ما می توانستند، این چنین علیه ما وارد عمل شوند و در تمامی حوزه ها تلاش کنند ما را از گردونه رقابت حذف کنند و این چنین به اقتصاد ما ضربه بزنند؟
شکی نیست که ما در دادوستد بین المللی و تجارت خارجی ضعیف عمل کرده ایم. اقتصاد ما تا اندازه بسیاری مبتنی بر صادرات نفتی است. صادرات نفت ایران در دوره قبل از تحریم (یعنی قبل از تابستان سال قبل) چیزی در حدود 2میلیون و 680 هزار بشکه بود که بعد از بازگشت تحریم های امریکا، در حال حاضر به زیر یک میلیون بشکه رسیده است. اگر در همین صنعت نفت می توانستیم حجم صادرات خود را به بیش از این رقم برسانیم و نقشی تاثیرگذارتر از وضعیت قبل از تحریم ایفا می کردیم، بی شک تحریم نفتی ما به مراتب سخت تر می شد. ما این واقعیت جدید را درک نکردیم که ایالات متحده امریکا از سال 2008 روی صنعت نفت خود چنان سرمایه گذاری کرد تا در سال 2018 به صادرکننده بزرگ نفت تبدیل شود. در حال حاضر ایالات متحده امریکا بزرگترین تولید کننده نفت در کنار روسیه و عربستان سعودی است. بخش عمده ای از بازار نفت ایران بعد از تحریم توسط شرکت های نفتی امریکایی تصاحب شدند. یا ما ورود عراق به جمع تولیدکنندگان اصلی نفت اپک را دست کم گرفتیم و زمانی دریافتیم عراق، رقیب جدی است که روشن شد تولید نفت این کشور تا سال 2019 به حدود 5 میلیون بشکه در روز می رسد. در اوپک جایگاه ما به قدری ضعیف شده بود که روسیه، به عنوان شریک سیاسی ما در عرصه بین المللی، به جای لابی با ما در تعیین سقف تولید اول با عربستان سعودی به توافق رسید سپس به سراغ ما آمد.
ما حتی در تعاملات اقتصادی منطقه ای خود نیز ضعیف عمل کرده ایم. در دایره اقتصادی اروپا، ایران جایگاه بسیار کوچکی دارد در حالی که تعاملات اقتصادی آلمان با کشور کوچکی مثل لیتوانی با 2.8 میلیون نفر جمعیت و 65هزار و 300 کیلومتر مربع مساحت حدود 5 میلیارد و 600 میلیون دلار و تعاملات اقتصادی روسیه با این کشور حدود 6.52 میلیارد دلار است. در حالی که کل مراودات اقتصادی ایران به کل اتحادیه اروپا تا قبل از خروج امریکا از برجام حدود 20 میلیارد دلار بود که بخش عمده ای از این رقم صادرات نفتی ما به کشورهای عضو این اتحادیه بود. با بازگشت تحریم ها، به گفته وزیر نفت، حتی کشوری مثل یونان که از تحریم های امریکا معاف شد، حاضر نشد از این معافیت استفاده کند و از ایران دوباره نفت وارد کند. در حال حاضر معاملات اقتصادی ما با اروپا در حد صفر است.
روابط اقتصادی ما با کشورهای همسایه شمالی و حوزه قفقاز و آسیای میانه که ظرفیت های بالقوه اقتصادی برای ایران دارند به مراتب کوچک تر است. در کشورهایی مثل تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان و قزاقستان که مشترکات فرهنگی فراوانی نسبت به ما دارند، و می توانستیم حوزه اقتصادی مهمی را در آن جا رقم بزنیم، نقش ما در اقتصاد آنها به 10 درصد هم نمی رسد. در حالی که ترکیه، همسایه غربی ما در حدود 15 میلیارد دلار در سال فقط صادرات پوشاک به آسیای میانه و قفقاز دارد.
هم زمان با سقوط ارزش پول ما در تابستان گذشته، لیر، واحد پول ترکیه نیز سقوط کرد. دلیل هر دو اتفاق هم یک چیز بود، دلار که ایالات متحده امریکا از آن استفاده ابزاری می کرد. اما برای ترکیه، کارشناسان اروپایی هشدار دادند که سقوط اقتصادی این کشور می تواند کل اقتصاد اروپا را وارد بحرانی به مراتب بدتر از سال 2008 کند و برای همین باید اروپا همه تلاش خود را به کار گیرد و اجازه ندهد اقتصاد ترکیه دچار بحران شود، برای همین اروپایی ها دست به کار شدند و برای ترکیه در واشنگتن لابی گری های سنگینی کردند در حالی که کل تلاش اروپا برای جبران خسارت اقتصادی خروج امریکا از برجام بعد از ماه ها تاخیر به ایجاد غیرالزام آور اینستکس منجر شد که هنوز معلوم نیست اروپایی ها تا کجا می توانند برای آن هزینه کنند.
در دنیای امروز اقتصاد جایگاه بالایی در تعریف تعاملات کشورها با یکدیگر دارد. هر چقدر اقتصاد یک کشور قدرتمند باشد و نقش آن در مناسبات جهانی تاثیرگذارتر باشد، متحدان و طرف های اقتصادی آن ایستادگی بیشتری برای حفظ آن می کنند، هر چقدر این مناسبات ضعیفتر باشند کشورها کمتر حاضرند برای حفظ مناسباتشان هزینه کنند.
5-اقتصاد مقاومتی و دیگر سیاستهای رهبری را عملیاتی کنیم
اصولا فلسفه تدوین اقتصاد مقاومتی خنثی سازی تحریم ها بوده و شعارهای هرسال رهبری در این پانزده سا ل
گذ شته ضدتحریم و خنثی کننده آن بوده است ولی هرجا دولت بدان توجه و عملکرده از تحریم آسیب ندیده و هرجا بی توجهی و کم توجهی شده آسیب پذیر شده ایم ودشمن از همانجا به ما ضربه زده است . |